HaBabam Ha Ha Ha Ha

by Pazartesi, Kasım 26, 2012 0 yorum




Rıfat Ilgaz’ın sonradan kitaplaşacak olan yazı dizisinden sinemaya uyarlanan Hababam Sınıfı Türk eğitim sistemini mizah yoluyla yeren ve belli bir yaşa gelmiş her Türk insanının aklında silinmez bir yere sahip olan klasik bir yapımdır. Romandan uyarlanan film serilerinde karakterler  filme göre değiştirilmiş hatta bazıları senaristler Umur Bugay  ve Sadık Şendil  tarafından sıfırdan yaratılmıştır. Rıfat ILGAZ bu romanı yazarken Kastamonu’daki  kendi lise yaşamını göz önüne aldığını söylemek garip bir ifade olmaz. Yani Hababam Sınıfı serisi ülkemizin bir döneminin okullardaki halini göz önüne sermek ve bu dönem hakkında bilgi sahibi olmamız konusunda başvurabileceğimiz bir kaynaktır.


Hababam Sınıfı serisinin ilk sinema filminin 1975’te gösterime girmesinden sonra takip eden yıllarda bu seriye çok sayıda sinema uyarlaması oldu. Ben bu yazımda ilk dört filmi; Hababam Sınıfı, Hababam Sınıfı : Sınıfta Kaldı, Hababam Sınıfı : Uyanıyor, Hababam Sınıfı : Tatilde kapsamlı bir şekilde incelemeye ve değerlendirmeye çalışacağım. Tabiki bir sinema eleştirmeni veya sinema izleyicisi gözüyle değil eğitim fakültesinde öğrenim gören birisinin gözüyle bakacağım.

Hababam Sınıfı filmlerinde hikayenin geçtiği okul İstanbul’da ki Özel Çamlıca Lisesi’dir. Bu okul isminden de anlaşılacağı üzere parayla eğitim verilen bir özel okuldur. Öğrencilerin geneli yatılı olarak okulda kalmaktadır. Birçoğu Anadolu’nun farklı köşelerinden geldiği için toplumun farklı kesimleri bu şekilde filmde temsil edilmektedir.  Film genel olarak birkaç karakterin etrafında dönmektedir. Bunlar Münir Özkul’un canlandırdığı Mahmut Hoca, Kemal Sunal’ın canlandırdığı İnek Şaban, Halit Akçatepe’nin canlandırdığı Güdük Necmi, Tarık Akan’ın canlandırdığı Damat Ferit ,Şener Şen’in canlandırdığı Badi Ekrem ve Adile Naşit’in canlandırdığı Hafize Ana.  Filmlerde ana karakterlerin hepsinin bir lakabı vardır. Bu lakaplar karakterlerin özelliklerine göre arkadaşları tarafından takılmıştır. Öğretmenlerin lakapları ise öğrenciler tarafından takılmıştır. Bu karakterlerin dışında Tulum Hayri,Domdom,Boncuk,Adil Hoca, Paşa Nuri, Külyutmaz Hoca ve okulu teftişe gelen müfettiş tiplemeleri dikkat çeken karakterlerdir.

Öğrencileri ele alacak olursa çoğu yirmi yaşının üzerinde sürekli sınıfta kalan ve ailelerinin bile unuttuğu, hayatı anlık yaşayan, gelecek kaygısı olmayan diğer arkadaşlarıyla aralarında sıkı bir ilişki bulunan, öğretmenlerinin tabirleriyle “kazık kadar” insanlardır. Bu insanlar yirmili yaşlarını çoktan aşmalarına rağmen hala lisede düzeyinde eğitim görmektedir. Bu konuda filmlerde mizahi unsurlarla eleştirilen başka bir noktadır. Çünkü bu öğrenciler çürüyen eğitim sisteminin bir göstergesi niteliğinde. Hababam Sınıfı son sınıf edebiyat bölümü öğrencilerinden oluşuyor ve filmde  öğrenciler Fizik,Kimya,Biyoloji ,Matematik gibi temel derslerle uğraşıyor ve kendileri için gereksiz sayılabilecek “Akşam Sefası Bitkisinin Kalıtım Şeması”  gibi tamamen ezberci eğitim sisteminin bir gerekliliği olan bilgilerden dolayı sınıf tekrarı yapmaya devam ediyorlar. Üstelik bu dersleri veren öğretmenlerde filmde emekli ve fiziksel açıdan öğretmenlik yapmaya elverişli olmayan kişiler olarak karakterize edilmiş. Haliyle öğrencilerde öğretmenlerinin bu eksikliklerini her fırsatta değerlendirerek onların kusurlarıyla dalga geçip dersleri kaynatmayı  amaç edinmiş durumdalar. Zaten filmde tasvir edilen öğrencilerin samimiyet anlayışı birbirleriyle sürekli alay edip, gülünç duruma düşürmekten ibaret.
Aynı insanlar aralarından birinin sorununu çözmek için alt sınıf öğrencileri de gasp edip, paralarını alabiliyorlar. Buda filmlerde öğrencilerin sınıf dışı ilişkilerinin de ne kadar kuvvetli olduğunu gösteriyor. Aynı öğrenciler kendi aralarında paylaşım konusundaysa aynı hassasiyette değiller. Örneğin Şaban’ın memleketinden getirip kimseyle paylaşmayıp dolabına sakladığı leblebileri çalıp Şaban’la dalga geçerek yiyorlar. Bu olay filmde mizahi unsular arasında iyi niyetli bir şekilde gösterilmiş.

Hababam Sınıfı’nda anlatılan eğitim sistemindeki bir çarpıklıkta sigara konusunda .Filmin pek çok yerinde öğrenciler Mahmut Hoca’dan gizli gizli sigara içmenin yollarını arıyorlar. Çok farklı yöntemler deneyerek pek çok yerde sigara içiyorlar. Her seferinde de Mahmut Hoca tarafından yakalanıyorlar tabiki fakat sigara içilmemesi konusunda herhangi bir önlem alınmıyor. Tek yapılan şey sigara paketlerini toplamak.  Öğrencilerin dersten kaçması gibi olaylar cezasız  bırakılmazken  sigara gibi çok daha önemli bir mesele önemsenmeyerek herhangi bir ceza verilmiyor. Filmlerin pek çok yerinde de öğretmenler öğrencilerin önünde sigara içiyor. Hatta yemekhanede öğretmenler ve öğrenciler beraber yemek yedikten sonra hocalar sigaralarını yakıp  yemek masasında öğrencilerin gözü önünde sigara içiyor. Bu olay öğretmenlerin her hareketiyle öğrencilerin gözünde örnek teşkil etmesi gerektiği  gibi bir gerçekle bağdaşmıyor.

Hababam Sınıfı’na baktığımızda okullarımızdaki genel laubalilik havasını bu filmlerde açık açık görebiliyoruz. Özellikle erkeklerin bir arada bulunduğu meslek liselerinin her bir sınıfı ayrı bir Hababam Sınıfı olma yolunda ilerliyor. Filmlerin ve romanın tarihlerine bakarsak o yıllarda bu tip bir öğrencilik hayatınının olduğunu söylemek zor olur. Fakat Hababam Sınıfı öğrencileri idarecileri tarafından yalnızca işletmeye para kazandıran bir müşteri olarak görüldüğü için böyle bir eğitim ortamının olması da mazur görülebilir.

Film boyunca ismini duymadığımız müdür bey, paradan başka bir şeyde gözü olmayan açgözlü bir adam. Bu yüzden öğretmen kadrosunu az bir maaş verdiği emekli öğretmenlerden oluşturmuş durumda. Öğrencileride para kazanmak için bir araç olarak görmekte ve bir ay ödemişini aksatan bir öğrenciyi kovmakta zorlanmayan bir insan. Filmde eğitimi ve öğrencileri önemsemeyen tipik bir idareci konumunda. Fimlerde bu müdüre zıt bir karakterde olan Mahmut Hoca sürekli karşı karşıya geliyor. Yaşamı boyunca öğretmenlik yapan,mesleğini kutsal görmüş ve tek önemsediği kavram evlatlarım dediği öğrencileri olan, gerektiğinde onlar için canını ortaya koyan idealist bir öğretmen Mahmut Hoca. Hababam sınıfı verdiği cezalardan dolayı Mahmut Hocayı pek sevmiyor gibi görünse de  aslında onlarda içten içe sever Mahmut Hoca’yı. Zaten Mahmut Hoca babacan ,idealist tam bir cumhuriyet öğretmenidir. Öğrencilerin iyiliği dışında kalan mevzular onun için önemli değildir. Fakat film boyunca öğrencilere sürekli öğütler veren Mahmut Hoca insani sebepler olduğu zaman Hababam Sınıfı’nın diğer öğrencileri gasp edip paralarını almalarını önemsememektedir. Buda pek istenmese de yapılacak bir iyilik için her yol mubahtır anlayışını getirmektedir insanın aklına. Mahmut Hoca mesleği için evlenip bir yuva kurmamış, idarecilerle ve velilerle sürekli karşı karşıya gelip mücadele etmesine rağmen öğrencilerine karşı hiç ümidi olmadığını ve bütün hayatını ziyan ettiğini söyleyebilmektedir. Hayatı boyunca verdiği bu zorlu mücadeleye rağmen okulun şerefi ve haysiyetine leke gelmemesi için bilgi yarışmasında öğrencilere yardım edip hile yapmaktan çekinmemiştir. Yeri geldiğinde basit bir bilgi yarışması konusunda dürüstlüğü hiçe sayması Mahmut Hoca karakterinin çelişen noktalarından birisidir. Bu da filmde iyi niyet ardına gizlenen bir sahtekarlıktır. Hababam Sınıfı ’da kendileri kalp krizi geçiren ve hastahaneye yatan Mahmut Hoca’yı mutlu etmek için sahte diplomalarla ziyaretine gitmişlerdir.

              Mahmut Hoca dışında kalan öğretmen tiplemeleride alışılagelmişin dışında mesaj vermek ve eğitim sistemini yermek için özenle seçilmiş gibidir. Gözleri görmeyen, kulakları duymayan öğretmenler emekli maaşları yetmediği için hala öğretmenlik mesleğine devam etmektedirler. Aynı sistemin kalıntıları günümüzde de mevcuttur. Burada ülkedeki  genel ekonomik sorunlara ve öğretmenlerin durumuna dikkat çekilmektedir. Ancak yaşını başını almış bu öğretmenlerin kusurlarından yararlanan  Hababam Sınıfı onlarla her fırsatta dalga geçmektedir. Kulakları ağır işiten coğrafya dersi öğretmeni sözlü sınav yaparken sorulan sorulara tamamen alakasız cevaplar veren öğrenciler  10 alırken doğru cevabı veren öğrencininde2 alması bu sisteme getirilen mizahi bir eleştiri öğesidir. Zaten bu öğretmenlerin derslerinde öğretmenlerin sınıfı yönetmesi gibi bir kavram yoktur. Zaten öğretmenlik mesleğinin temel gerekliliklerinden görme ve duyma duygularından yoksun bu insanlardan böyle bir şey beklemekte boş bir beklenti olurdu. Hababam Sınıfı filmleri öğretmenlik mesleğini Mahmut Hoca gibi bir karakterle kurtarırken Badi Ekrem, Zühtü Hoca gibi karakterlerle yerden yere vurmuştur. Badi Ekrem karakteri öğrencilerin çeşitli oyunlarla sürekli kandırdığı ve kadınlara düşkünlüğü hat safhada olan birisi olarak tasvir edilmiş. Yaşlı edebiyat öğretmeni Zühtü ise eski kafalı, divan edebiyatında takılı kalmış bir karakter olarak lanse edilmiştir. Zühtü Hoca şiirde serbest nazım biçimini yok sayarak radikal bir söylem getirmiştir ve sürekli ezberden bir şeyler sorarak öğrencileri zorlamaktadır ancak Hababam Sınıfı yine alaylı cevaplar vererek yanıt vermektedir bu sorulara.  Ancak Hababam Sınıfı Zühtü Hoca’ya yine bir oyun oynayarak Mahmut Hoca’yı sınıfa getirmesini sağlamış ve Atatürk’ün Gençliğe Hitabesini hep birlikte ezberden okuyarak güzel bir ders vermişlerdir. Filmler boyunca çeşitli ahlaksızlar yapan Hababam Sınıfı bu sahnede Atatürk gençliği olarak tasvir edilmiş. Buda ayrı bir ironidir.

Filmlerde dikkat çeken bir diğer öğretmen tiplemeside genç edebiyat öğretmeni Avni’dir. Avni öğretmen göreve başladığı gün öğrencilerle futbol maçı yaparak  onların arkadaşı olmuş ve sevgisini kazanmıştır.Derse girincede bu tavırlarını sürdürmüş ve Mahmut Hoca gürültüden dolayı dersi bölene kadar öğretmen olduğunu belli etmemiştir. Mahmut Hoca dersi böldüğünde de kendisinin derste olduğunu söyleyerek dersine karışılmaması gerektiğini söylemiş ve öğrenciler önünde müdür muavini Mahmut Hocayla tartışmıştır. Burada hem Mahmut Hocanın hemde Avni Hocanın tavrı yanlıştır. Öğretmenler çok önemli meseleler haricinde öğrencilerin önünde bu tip tartışmalara girmemelidirler. Avni Hoca’nın bir diğer hatasıda öğrencilerle arasındaki seviyeyi koruyamayıp onlara her konuda inanması olmuştur. Hababam Sınıfı’nın yalanlarına inanarak Mahmut Hocaya karşı önyargı oluşmuş ve en sonunda Hababam Sınıfı’nın oyununa gelerek Mahmut Hocayla büyük bir tartışma yaşamıştır.

Hababam Sınıfı edebiyat bölümü olunca filmdeki ana öğretmen tiplemeleride edebiyat öğretmeni oluyor. Zühtü ve Avni Hocadan sonra bir diğer edebiyat öğretemide öğretmenliğe yeni başlayan Semra’dır. Semra bir öğretmen çocuğu olarak zorluklarla eğitim hayatını tamamlamış ve öğretmen olmuş birisidir. Okulun bahçesinden ilk girdiği andan beri beden dersinde olan Hababam Sınıfı  ve beden eğitimi öğretmeni Badi Ekrem’in dikkatini üzerine çekmiştir. Badi Ekrem bir öğretmen olarak ,öğrencilerinin önünde bayan öğretmene farklı şekilde davranmaktan çekinmemiştir. Buda filmdeki bayanlara olan genel bakış açısını gözler önüne sermektedir. Hababam Sınıfı ‘da ilk dersten itibaren Semra Hocaya bu gözle bakmış ve sınıfı iyi yönetemeyen bir bayan öğretmenin nasıl bir durumla karşılaşabileceğini bize göstermiştir. İlerleyen zamanlarda Hababam Sınıfı İnek Şaban’ın saflığından yararlanarak Semra Hoca’nın ağzından ona aşk mektupları yazmış Semra Hoca en sonunda bunlara dayanamayıp ağlayarak sınıfı terk etmiş ve süreç geri dönülmez bir yöne doğru giderek Semra Hoca istifa etmek istemiştir. Mahmut Hoca Semra Hoca’yı ikna ederek istifa kararından vazgeçirmiştir. Fakat bu noktadan sonra Semra Hoca sınıfın yönetimini tamamen kaybetmiştir. Hababam Sınıfı bu davranışlarından dolayı ceza almış ve bunun intikamını almak için Semra Hoca’ya karşı plan yapıp topluca hareket etmişlerdir. Bu davranışlarından öğrencilerin örgütsel psikolojilerine güzel bir örnektir.Hababam Sınıfı topluca hareket ederek dersin yazılı sınavından Semre Hoca’ya ayrı ayrı aşk mektupları yazmışlardır. Bu olay sonunda Hababam Sınıfı topluca okuldan atılmış fakat Semra Hoca affettiği için bu karar uygulanmamıştır.

Bir diğer öğretmen tiplemeside Badi Ekrem’i ele alacak olursak oda okulun atletik beden eğitim öğretmenidir. Dikkat çeken yönü ise kadınlara karşı olan ilgisi ve her defasında Hababam Sınıfı tarafından oyuna getirilmesidr. Badi Ekrem’in öğrencilerinin önünde bayan öğretmen Semra Hanım’a davranışları ve idareci tarafından okula kayıt edilen kız öğrencilere karşı davranışları öğretmenlerin kız-erkek öğrencilere uyguladığı çifte standarta güzel bir örnektir.

Filmdeki katı,kopya çektirmeyen öğretmen tiplemeside Külyutmaz’dır. Onca yıllık öğretmenlik hayatında bir kez bile kopya çektirmediği için övünüp durur. Fakat Hababam Sınıfı her yazılı yoklamada hocayıda kullanarak kopya çekmektedir. Buda eğitim sistemizideki farklı tip öğretmenlere dikkat çeker. Günümüzde de Külyutmaz gibi öğrencinin kopya çekmesini engelleyerek doğru bir ölçme yaptığını düşünen öğretmen sayısı oldukça fazladır.

Bunların dışında öğretmenlerin genel davranışlarında dikkat çeken bazı noktalar var. Örneğin kendi aralarında birbirlerine siz diye ederlerken hizmetli Hafize’ye sen diye hitap edip çok rahat emirler verebiliyorlar. Öğrencilere davranışları ve hitap şekilleride farklı. Örneğin derse geç kalan öğrencilere “geçin yerlerinize eşşek herifler” demeleri, dayak atmaları gibi bir takım düşünceleri var. Ayrıca öğretmenlerin hiçbirisi elinde kaynak olmadan derse geliyor. Buda  o zamanki eski tip öğretmen anlayışının bir göstergesi.

Filmlerde vurgu yapılan bir eğitimci tipide müfettişler. Belirli vakitlerde okulu teftiş eden müfettişler hep aynı kişiler. Öyleki idareci müfettişin soracağı soruları önceden öğrencilere söyleyebilecek kadar iyi tanımış müfettişi. Müfettişlik sistemide bu yolla eleştirilmiş oluyor. Çünkü okula gelen müfettişlerin sorduğu sorulardan belli oluyor ki önemsenen tek şey öğrencilerin bilgileri ezbere bilip bilmemeleri durumu.


Hababam Sınıfı’nın  vurgu yaptığı en güzel noktalardan birisi ise çocuklarıyla ilgilenmeyen veliler. Öyleki bazı veliler yıllar önce çocuğunu okula kayıt yaptırırken  gelmiş ve çocuklarının eğitim gördüğü ortamı görmüş.  Kayıt yaptırdıktan sonra bir kez bile okuluna uğramamış ve veliliği sadece maddi açıdan ihtiyaçlarını karşılamak olarak algılamışlardır. Mahmut Hoca’da buna tepki olarak çocuklarının karnelerini anne ve babalarına vererek güzel bir örnek oluşturmuştur. 

Hababam Sınıfı serisi genel olarak mizahi öğeler üzerine kurulu filmlerdir. Öncelikli amacı dönemin önde gelen aktörlerini de kullanarak  insanları sinemaya çekmek  ve para kazanmak olsa da toplum üzerinde yarattığı etki azımsanmayacak derecedir. Hababam Sınıfı birkaç kuşağı derinden etkilemiştir. Ekranda dönen yalnızca güldürü öğeleriyle dolu bir film değildir. Kopya çekmek gibi eylemler öğrencilik hayatının normal bir öğesi gibi lanse edilmiştir. Buna rağmen filmlerin sonunda verilen hümanist mesajlar ve filmlerde öğrenciler arasındaki kardeşlik duygusu yatılı okulda kalmayanları bile yatılı okullara özendirmiştir. Öğretmenler açısından bakarsak öğrencilerin gözünden öğretmenlerin durumunu  ve öğrenci-öğretmen arasındaki ilişkilerin nasıl sonuçlar doğurabileceğini göstermiştir. Aynı zamanda okullarda gereken disiplin ve düzenin olmaması durumunda nelerin olabileceği hakkında öğretmenlere ve biz öğretmen adaylarına fikir vermiştir.

AhmtOzdmr

Developer

Cras justo odio, dapibus ac facilisis in, egestas eget quam. Curabitur blandit tempus porttitor. Vivamus sagittis lacus vel augue laoreet rutrum faucibus dolor auctor.

0 yorum: